Boeken

Yra van Dijk en Marie-José Klaver, Lezen voor waarden. Taal en burgerschap in de klas (2025)

Hoe leer je jongeren om weerbare, kritische burgers te worden in een tijd van algoritmes, polarisatie en nepnieuws? En welke rol kunnen taal- en literatuuronderwijs daarbij spelen? Het zijn prangende vragen waarop Lezen voor waarden. Taal en burgerschap in de klas (uitgeverij Boom) antwoord probeert te bieden.

Taalonderwijs als drager van burgerschap  

In veel klassen is de druk voelbaar: ontlezing, dalende taalvaardigheid en een online omgeving waarin desinformatie en polarisatie het gesprek verharden. Juist nu hebben jongeren taal nodig om feiten van frames te onderscheiden, hun ideeën helder te formuleren en zich in anderen te verplaatsen. Lezen voor waarden laat zien hoe deze dubbeluitdaging—geletterdheid én burgerschap—integraal is aan te pakken. 

Van Reynaert, hiphop tot ChatGPT  

Het boek vertrekt vanuit een helder idee: taal ís burgerschap. Verhalen, speeches en mediafragmenten fungeren als oefenplaats; de bundel biedt uitgewerkte lessen en werkvormen die direct inzetbaar zijn: close reading om framing en manipulatie te doorzien, gesprekstechnieken voor lastige thema’s, opdrachten rond actuele onderwerpen (van klimaat en migratie tot AI) en handreikingen om empathie en moreel redeneren doelgericht te ontwikkelen. Voorbeelden lopen van hiphopper Lijpe tot de Reynaert, van toespraken van Wilders tot ChatGPT. 

De bijdragen zijn geschreven door leraren en wetenschappers die de klaspraktijk kennen. Het boek koppelt recente inzichten uit taal- en literatuurwetenschap, mediageletterdheid en burgerschapsdidactiek aan concrete, beproefde lessen. Met duidelijke instructies, differentiatie-opties en koppelingen aan doelen.

Te koop in de boekwinkel of te bestellen bij de uitgever.

Minke Douwesz, Marie-José Klaver en Laurie Bastemeijer, Zij/haar. Een ABC van lesbische literatuur (2024)

Dat ene boek dat je leven veranderde. Bij toeval gevonden, of juist bewust opgezocht in de bibliotheek of de boekwinkel. Het boek waardoor je als queer persoon meer van jezelf ontdekte, dat onder woorden bracht wat in je leeft. Dat je hielp het leven te omarmen.

Zij/haar. Een ABC van lesbische literatuur (uitgeverij kleine Uil) is een staalkaart van persoonlijke verhalen over lesbische romans. Queer auteurs schrijven over wat deze boeken voor hen hebben betekend en wat ze nog kunnen betekenen voor een nieuwe generatie lezers.

In Zij/haar bespreken queer essayisten bekende en minder bekende werken uit de lesbische literatuur. In elke bijdrage staat de persoonlijke betekenis van auteur en roman centraal. Ontdek of herontdek Emma Donoghue, Doeschka Meijsing, Andreas Burnier, Nina Polak, A.H. Nijhoff, Qiu Miaojin, Anna Blaman, Audre Lorde, Thrity Umrigar, Jeanette Winterson, Xiran Jay Zhao, Mercedes de Acosta, Josine Reuling, Trifonia Melibea Obono, Dola de Jong, Angela Carter, Joelle Taylor, Bernardine Evaristo, Gertrude Stein, Xiran Jay Zhao, Hélène de Zuylen, Patricia Highsmith, Kayla Kumari Uphadyaya, Justina Ireland, Nicola Griffith en Shay Youngblood.

Zesentwintig persoonlijke essays over lesbische klassiekers en hedendaagse lesbische romans waarin nieuwe lezers oude heldinnen ontmoeten en kenners nieuwe heldinnen ontdekken.

Met bijdragen van Mariken Heitman, Joke van Leeuwen, Ceren Uzuner, Minke Douwesz, Gaea Schoeters, Nicchelle Buyne, Maaike Meijer, Hajar Chouni, Inge Schilperoord, Laurie Bastemeijer, Marleen Slob, Seshiekela Moerlie, Alexa Stoicescu, Hanneke Meijwaard, Aletta Becker, Roos Sinnige, Loranne Davelaar, Rubaina Bhikhie, Marischka Verbeek, Paula Drewes en Marie-José Klaver.

Onder redactie van Minke Douwesz, Marie-José Klaver en Laurie Bastemeijer. Te bestellen bij de uitgever.

Yra van Dijk, Marie-José Klaver, Els Stronks en Micha Hamel, Omdat lezen loont. Op naar effectief leesonderwijs in Nederland (2022)

Samen met Yra van Dijk, Els Stronks en Micha Hamel stelde ik de bundel Omdat lezen loont. Op naar effectief leesonderwijs in Nederland (uitgeverij Pica) samen.

In Omdat lezen loont analyseren leerlingen, studenten, leraren, schoolbestuurders, lerarenopleiders, bibliotheekmedewerkers, onderwijsinspecteurs, schrijvers, columnisten, wetenschappers en beleidsmakers de oorzaken van de Nederlandse leescrisis. Ook presenteren zij oplossingen. Samen laten ze zien hoe effectief leesonderwijs ertoe leidt dat jonge burgers willen en kunnen lezen.

Met bijdragen van: Onno Aerden, Marja Blom, Joana Batalha, Martin Bootsma, Geert Buelens, Jeroen Clemens, Jeroen Dera, Delila Dönmez, Martin Elkerbout, Christine Espin, Micha Hamel, Anne Helder, Ruud Hisgen, Marjolein Hordijk, Khalid Kasem, Paul Kirschner, Marie-José Klaver, Elisabeth Lehrner-te Lindert, Erik Meester, Petra Moolenaar, Marc van Oostendorp, Thijs Overpelt, Aafke Romeijn, Mara Rooijmans, Regina dos Santos Duarte, Naomi Smits, Marloes Schrijvers, Cedric Stalpers, Mia Stokmans, Els Stronks, Elise Swart, Yra van Dijk, Adriaan van Dis, Karin van Kalmthout, Roel van Steensel, Manon Uphoff, Julia van Velsen, Inge van de Ven, Ewout van der Knaap, Anne Luc van der Vegt, Adriaan van der Weel, Dirk van Weelden, Ivo Victoria.

Over leven, dood en bramenjam. Het veelzijdige oeuvre van Anjet Daanje (2024)

Voor de bundel Over leven, dood en bramenjam. Het veelzijdige oeuvre van Anjet Daanje (samengesteld door Thomas de Veen) schreef ik een essay over de roman Suikerbeest van Anjet Daanje. In ‘Een heel gewone man die veel van zijn vrouw houdt. Doden op het ritme van Marco Borsato’ ga ik in op de banaliteit van de seriemoordenaar en het knappe spel dat de auteur met de lezer speelt.

Anjet Daanje staat in het Nederlandse literatuurlandschap op eenzame hoogte. Al jarenlang schrijft deze Groningse auteur een ongelooflijk oeuvre bij elkaar dat getuigt van een buitengewoon verteltalent. Toch bleef zij lange tijd onopgemerkt.

Voor Het lied van ooievaar en dromedaris ontving Anjet Daanje de Libris Literatuurprijs, en met de uitreiking van de Constantijn Huygens-prijs die zij in januari 2024 ontvangt, krijgt ze eindelijk de erkenning die ze verdient. Dit boek beoogt haar glanzende oeuvre extra uit te lichten, en de plek ervan in de Nederlandse literatuur te onderzoeken en onderstrepen. Opdat Daanjes schare fans mag groeien. Ingeleid door Thomas de Veen, met Beatrice de Graaf, Marie-José Klaver, Maaike Meijer, Iduna Paalman, Rik Peels en Yentl van Stokkum.

Te koop in de boekwinkel of bij uitgeverij Pluim.

U heb ik lief. De eeuw van Gerard Reve (2024)

‘Mogen we nog een klassieker?’ is de titel van het essay dat ik voor de bundel U heb ik lief. De eeuw van Gerard Reve (samenstelling Æde de Jong) schreef. Het gaat over de ervaringen van de leesclub op mijn school met De avonden van Reve en het belang van het lezen van klassiekers met jonge lezers.

2024 is het Reve-jaar. Met W.F. Hermans en Harry Mulisch wordt Gerard Reve, honderd jaar geleden geboren, gerekend tot de Grote Drie in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Zijn werk is het blijvende bezit geworden van heel veel trouwe (her)lezers en spreekt andermaal tot de verbeelding van een nieuwe generatie jongeren. Æde de Jong vond tal van gerenommeerde schrijvers en letterkundigen bereid zich opnieuw in Reve’s veelzijdige oeuvre te verdiepen, en dat leverde evenzovele nieuwe verhalen, herinneringen, overpeinzingen en inzichten op. U heb ik lief is een hoogst gevarieerde bundel beschouwingen waarin alle aspecten van Reve’s schrijverschap aan de orde komen. Onze Grote Volksschrijver wordt ten volle eer en recht gedaan.

De titel van deze bundel is ontleend aan het grafschrift van Gerard Reve (1923-2006) op de Nieuwe Begraafplaats in Zulte, België.

Te bestellen via uitgeverij Nobelman.

Onlangs verscheen een geactualiseerde versie van het artikel over de Jonge Jury en pulp in het onderwijs dat ik met Yra van Dijk schreef voor de Nederlandse Boekengids in de bundel Alles moet anders (red. Merlijn Olnon).

Merlijn Olnon, hoofdredacteur van de de Nederlandse Boekengids, bundelde voor Alles moet anders de 25 meest vernieuwende, verfrissende en buitenissige stukken van de afgelopen vijf jaar. Want alles moet inderdaad anders, en dat begint met lezen en denken.

Met bijdragen van Persis Bekkering, Neske Beks, Gemma Blok, Joost de Bloois, Daniël Boomsma, Iwan Brave, Claudia Cosma, Yra van Dijk, Lisa Doeland, Johan Heilbron, Marie-José Klaver, Thijs Kleinpaste, Jacqueline Klooster, Sicco de Knecht, Pieter Kranenborg, Annelies van der Meij, Anja Meulenbelt, Merijn Oudenampsen, Annelot Prins, Ira Pronk, David Rijser, Enzo Rossi, Niels Springveld, Paul Teule, Margo Trappenburg, Dirk Vis & Samuel Vriezen.

Uitgever: Mazirel Pers. Publicatiedatum: 12 oktober 2022.

Voor het Jaarboek 2020 van de Jan Campert Stichting schreef ik het essay ‘Een romantisch slagveld. Over De herinnerde soldaat van Anjet Daanje’. Anjet Daanje won in 2020 de F. Bordewijkprijs voor haar roman De herinnerde soldaat (uitgeverij Passage).

Uit het juryrapprt: ‘Slechts zelden verschijnt er een roman die werkelijk afwijkt, die de lezer niet zozeer behaagt, als wel betovert,’ schreef de jury. ‘Soms is zo’n vreemde eend in de bijt dan ook nog een uitzonderlijk goed boek. Dat geldt voor De herinnerde soldaat, het meesterwerk van de sinds haar debuut in 1993 veel te weinig opgemerkte auteur Anjet Daanje. (…) Een unieke, schitterende roman, een levend bewijs van hoe literatuur ons kan meevoeren op een reis waarvan wij het bestaan niet konden vermoeden.’

In het begeleidend essay bij de prijs beschrijf ik de talloze manieren waarop werkelijkheid en illusie of zelfs vervalsing in de roman door elkaar lopen. De vrouw die de soldaat meeneemt drijft een bloeiende fotografiehandel: tegen geromantiseerde decors van het slagveld laten oorlogsweduwen zich vastleggen. Op de portretten figureert de teruggekeerde soldaat steeds vaker als verloren gewaande echtgenoot of zoon. Zijn traumatische herinneringen worden met de constante retoucheringen steeds verder vervormd en gepolijst. Zo creëert het spel van geleende, aangegeven en ingebeelde identiteiten een ‘samengestelde man’, en leert de soldaat leven met het feit dat hij niet alles over zichzelf weet. 

Mijn essay ‘Een romantisch slagveld. Over De herinnerde soldaat van Anjet Daanje’ is te lezen op de website van Tzum.

Oudere publicaties

• Meer weten over Internet. 2000 Uitg. Van Holkema & Warendorf. ISBN 9026922949. ‘Dit is nu echt een nuttig boek als je nog niet veel van internet weet. Het is heel uitgebreid en toch worden alle onderwerpen kort en bondig behandeld.’
• Internet Jungle. Unieboek. 2001. ISBN 9026923937. ‘Amusant en toegankelijk voor de iets ingevoerde internetter. De meeste stukken zijn eerder verschenen in de NRC, waar de internetjournaliste een vaste rubriek heeft.’
• Samen met Richard Rogers: Info.gov. Politieke Instrumenten voor het Web. Infodrome. 2001.
• Voor de bundel Informatieoorlog. Over de schaduwkanten van de informatiemaatschappij (uitgegeven door SMO in 2000) heb ik twee hoofdstukken geschreven.